ทางออกประชามติ ปูทางสู่รัฐธรรมนูญประชาธิปไตย

รายละเอียด

รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 ถูกจัดทำขึ้นภายใต้รัฐบาลทหาร ทำให้รัฐธรรมนูญฉบับนี้ไม่เป็นที่ยอมรับจากหลายฝ่ายแม้ว่าจะได้ผ่านกระบวนการประชามติแล้วก็ตาม การปฏิรูปรัฐธรรมนูญจึงกลายเป็นประเด็นหลักในการเลือกตั้งปี 2566 ซึ่งมีการแข่งขันอย่างดุเดือด และมีผู้มาออกมาใช้สิทธิ์เป็นจำนวนมากเป็นประวัติการณ์ และแสดงให้เห็นถึงการสนับสนุนพรรคการเมืองที่เป็นประชาธิปไตยและฝ่ายก้าวหน้า ความต้องการแก้ไขรัฐธรรมนูญปี 2560 ได้ถูกตอกย้ำในระหว่างการประท้วงครั้งใหญ่ในช่วงปี 2563-2564 อีกด้วย ทั้งนี้ การแก้ไขรัฐธรรมนูญเป็นกระบวนการทางการเมืองและกฎหมาย ซึ่งแม้ประชาชนไทยได้แสดงความต้องการที่จะแก้ไขรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560 ผ่านการเลือกตั้งและการประท้วง แต่การที่ผู้ร่างรัฐธรรมนูญจะแปรเปลี่ยนข้อเรียกร้องทางการเมืองนั้นเป็นกฎหมายยังคงเป็นเรื่องที่ท้าทาย

ในเดือนเมษายน 2567 นายกรัฐมนตรีเปิดเผยว่าคณะรัฐมนตรีได้อนุมัติหลักการการศึกษาการลงประชามติเพื่อแก้ไขรัฐธรรมนูญ ซึ่งจะมีการลงประชามติสามครั้งเพื่อให้ผู้มีสิทธิ์ลงคะแนนแสดงความคิดเห็นว่าจำเป็นต้องร่างรัฐธรรมนูญใหม่หรือไม่ อีกทั้งจะมีการแก้ไข พรบ. การออกเสียงประชามติ พ.ศ. 2564 เพื่อทำให้กฎหมายเป็นเครื่องมือประชาธิปไตยที่เปิดให้ประชาชนสามารถแสดงความต้องการและความคิดเห็นได้อย่างมีประสิทธิภาพ

การลงประชามติครั้งแรกจะถามว่าผู้มีสิทธิลงคะแนนเห็นด้วยว่าจำเป็นต้องมีการเขียนรัฐธรรมนูญฉบับใหม่หรือไม่ หากคนส่วนใหญ่เห็นด้วย การลงประชามติครั้งที่สองจะถามว่ามาตรา 256 ควรแก้ไขหรือไม่ เพื่อเปิดทางให้กับการร่างรัฐธรรมนูญใหม่ หากได้รับการอนุมัติ หลังจากการเขียนรัฐธรรมนูญใหม่เสร็จสมบูรณ์ จะมีการลงประชามติครั้งที่สามเพื่อถามผู้มีสิทธิ์ลงคะแนนว่าควรรับร่างนั้นหรือไม่ นอกจากนี้ คณะรัฐมนตรียังเห็นชอบว่าควรแก้ไข พรบ. ว่าด้วยการออกเสียงประชามติ พ.ศ. 2564 เพื่อยกเลิกกฎ “เสียงเกินกึ่งหนึ่งสองชั้น” (double majority) ที่กำหนดให้ผู้มีสิทธิ์ลงคะแนนมากกว่า 50% ต้องเข้าร่วมการลงประชามติและเสียงข้างมากของผู้ลงคะแนนต้องอนุมัติรัฐธรรมนูญใหม่ การแก้ไข พรบ. ฉบับนี้จะเป็นเครื่องมือในการส่งเสริมประชาธิปไตย

ด้วยเหตุผลข้างต้น สถาบันศึกษาการพัฒนาประชาธิปไตย และสถาบันพระปกเกล้า ร่วมกับมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ สำนักงานประเทศไทย จะจัดสัมมนารูปแบบไฮบริดในหัวข้อ “ทางออกประชามติ ปูทางสู่รัฐธรรมนูญประชาธิปไตย” โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมประชาธิปไตยและเสริมสร้างการมีส่วนร่วมในกระบวนการเชิงนโยบาย