Ψηφιακή Δημοκρατία

Η ψηφιοποίηση επηρεάζει την καθημερινότητά μας και σύντομα θα επηρεάζει και τον τρόπο με τον οποίο διοικούμαστε. Παρόλο που είναι δυνατόν να εξαιρεθεί κανείς από τις εξελίξεις στον χώρο της τεχνολογίας, ώστε να προστατεύσει τα προσωπικά του δεδομένα, η πράξη καθεαυτή συνεπάγεται και στον αποκλεισμό του από την κοινωνική συμμετοχή. Θα πρέπει για παράδειγμα να ακολουθεί κανείς μια μακρά και εξαντλητική διαδικασία αντιμετώπισης των δημοσίων αρχών, η οποία διαφορετικά θα μπορούσε εύκολα και γρήγορα να εφαρμοστεί μέσω της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Ο τρόπος με τον οποίο διεξάγεται η πολιτική έχει αλλάξει με πολλούς τρόπους: κινητοποιήσεις μέσω υπογραφών μπορούν να υλοποιηθούν γρήγορα και ευρέως, δίχως να χρειάζεται οι υπογράφοντες να κατέβουν στον δρόμο, καθώς μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα μπορούν να προσεγγιστούν εκατομμύρια άνθρωποι μέσω των νέων μέσων επικοινωνίας. Τα κοινωνικά κινήματα μπορούν να οργανωθούν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα και οι πολιτικοί παρουσιάζονται πιο κοντά στους πιθανούς ψηφοφόρους τους καθώς εμφανίζονται πια συχνά στα κανάλια των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης. Ωστόσο, η ψηφιοποίηση έχει επίσης μειονεκτήματα, όπως ο «λόγος μίσους» (hatespeech), η χειραγώγηση μηχανών ηλεκτρονικής ψηφοφορίας ή την επιτηδευμένη παραπλανητική χρήση κοινωνικών δικτύων, γεγονός που μπορεί τελικά να οδηγήσει στην αποσταθεροποίηση πραγματικά ενοποιημένων συστημάτων (Ηνωμένο Βασίλειο, Βραζιλία). Ο αντίκτυπος της ψηφιοποίησης είναι αναμφισβήτητα αυξανόμενος, γι 'αυτό και η αντιμετώπιση αυτού του σημαντικού θέματος είναι αναπόφευκτη.



Στο πλαίσιο αυτό, το γραφείο KAS Ελλάδος και Κύπρου διοργάνωσε  ένα συνέδριο για τη Ψηφιακή Δημοκρατία σε συνεργασία με το Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (LIEE NTUA) και της Ανοιχτής Τεχνολογικής  Συμμαχίας (GFOSS) στην Αθήνα. Ο κύριος στόχος της εκδήλωσης ήταν να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα συζήτησης και ανταλλαγής ιδεών μεταξύ γερμανών και ελλήνων εμπειρογνωμόνων σε θέματα ψηφιοποίησης. Επίκεντρο του συνεδρίου ήταν ο ψηφιακός μετασχηματισμός της ελληνικής κυβέρνησης και γραφειοκρατίας, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση / open government, η προστασία των δεδομένων στον ψηφιακό κόσμο και η καινοτόμος επιχειρηματικότητα με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη στο πλαίσιο της βιομηχανίας 4.0.  

Οι παρουσιάσεις έδειξαν καθαρά ότι οι αδυναμίες, οι ευκαιρίες και οι πιθανοί κίνδυνοι είναι πολύ κοντά όταν πρόκειται για την εφαρμογή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στην Ελλάδα. Για τον λόγο αυτό τονίστηκαν τα ακόλουθα σημεία: η στάση των υπαλλήλων όταν υπάρχει αξιολόγηση και πως θα μπορούσε να στηριχτεί αυτή στην απόδοσή τους, πως τα κράτη μπορούν να επωφεληθούν μεταξύ τους από τις εμπειρίες άλλων κρατών, και ποιες νέες ευκαιρίες υπάρχουν για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις και της τεχνολογίες cloud. Ταυτόχρονα, έγινε διαφοροποίηση μεταξύ της ανοιχτής κυβέρνησης και της κυβέρνησης του «μαύρου κουτιού», η οποία χαρακτηρίζεται από ένα πολιτικό σύστημα που ενημερώνει εσκεμμένα τους πολίτες του σχετικά με την κατάσταση των πραγμάτων εγκαίρως πριν από την εφαρμογή ενός σχεδίου δράσης, ώστε η διαφάνεια, η λογοδοσία και η πρόσβαση στην πληροφορία να είναι χαμηλές. Μέσω νέων μορφών διαδραστικής διοίκησης, ένας μεγαλύτερος αριθμός πολιτών μπορεί να αντιμετωπίσει συγκεκριμένα προβλήματα και να προτείνει λύσεις. Επιπλέον, οι διοικητικές διαδικασίες, όπως η επίκληση εγγράφων, η ανταλλαγή πολιτών, η καταβολή προστίμων και η παρακολούθηση της κυκλοφοριακής κατάστασης στις πόλεις, μπορούν να διευκολυνθούν από τις εφαρμογές για κινητά (όπως η νεοφυής επιχείρηση Novoville).


Όσον αφορά την προστασία των δεδομένων, αναφέρθηκε ότι η συλλογή και κατοχή προσωπικών δεδομένων χωρίς τη γνώση ή τη συναίνεση του συγκεκριμένου ατόμου πρέπει να νοείται ως επίθεση κατά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Παρόλα αυτά, η προστασία του ατόμου στον ψηφιακό τομέα αποδεικνύεται δύσκολη, κυρίως λόγω των τριών πτυχών: Πρώτον, η συγκατάθεση των χρηστών είναι δύσκολη, επειδή κανείς δεν διαβάζει όλο το κείμενο της συγκατάθεσης. Δεύτερον, δεν υπάρχουν συνεκτικές διώξεις και στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ. Επιπλέον, υπάρχουν και άλλα επίπεδα δικαιοσύνης στα ομοσπονδιακά κράτη που δρουν διαφορετικά. Τρίτον, η νομοθεσία δεν είναι τόσο γρήγορη όσο η ψηφιακή ανάπτυξη. Ως αποτέλεσμα, συχνά εμφανίζονται νόμιμες γκρίζες περιοχές. Η συζήτηση που ακολούθησε αφορούσε το μίσος στο Διαδίκτυο, του οποίου οι συγγραφείς μερικές φορές περνούν απαρατήρητοι πίσω από το όνομα χρήστη που χρησιμοποιούν. Εκτός από το ζήτημα της αντιμετώπισης της ανωνυμίας, υπογραμμίστηκε ότι είναι γενικά δύσκολο να καθοριστεί τι μπορεί να οριστεί ως ομιλία μίσους και τι μπορεί να θεωρηθεί ως ελευθερία έκφρασης. Υπάρχουν τέλος πολιτισμικές διαφορές.

Μια άλλη πτυχή της συζήτησης ήταν η κυριαρχία των μεγάλων εταιρειών του Διαδικτύου (Google, Facebook, etc.), οι οποίες διαθέτουν τεράστιες ποσότητες κεφαλαίων και δεδομένων και έτσι καθίστανται οι ίδιοι οδηγοί καινοτομίας και δημιουργοί νέων αλυσίδων αξίας. Σαν αποτέλεσμα, οι μικρότερες επιχειρήσεις έχουν λιγότερες ευκαιρίες να ανταγωνιστούν στον χώρο, αφήνοντας τις μεγάλες επιχειρήσεις να μην περιορίζονται στις ενέργειές τους και να έχουν υπερβολική δύναμη μόχλευσης του χώρου.  Αν και η έννοια των «ρυθμίσεων» δεν πρέπει να είναι αρνητική, υπογραμμίστηκε παράλληλα ότι τα κοινωνικά μέσα έχουν ανοίξει την πολιτική διαδικασία σε μεγάλο αριθμό πολιτών, που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να συμμετάσχουν. Σύμφωνα με ορισμένους ομιλητές, τα προσωπικά δεδομένα πρέπει να νοούνται ως ηλεκτρονικό νόμισμα σε αντάλλαγμα για την συμμετοχή τους.

Όσον αφορά την Ελλάδα, η Γιάννα Χορμοβά του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης χαρακτήρισε
την μείωση των γραφειοκρατικών διαδικασιών, δηλαδή την εφαρμογή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, ως κεντρική πρόκληση του Υπουργείου. Εάν οι κυβερνητικοί οργανισμοί αδυνατούν να εκτελέσουν τα καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, η αποτελεσματικότητά τους μειώνεται, γεγονός που με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια εμπιστοσύνης: η δημόσια φήμη τους υποφέρει, ο κίνδυνος κοινωνικών αναταραχών αυξάνεται και τα λαϊκίστικα κόμματα κερδίζουν μεγαλύτερη δημοτικότητα.

Συνολικά, το συμπέρασμα ομιλητών και ακροατών ήταν θετικό. Ως εκ τούτου, η προσοχή μας θα συνεχίσει να επικεντρώνεται στο θέμα της ψηφιοποίησης, ώστε να μπορούν να υλοποιηθούν και άλλα γεγονότα στο εγγύς μέλλον.