Historia nadal odgrywa bardzo istotną rolę w relacjach polsko-niemieckich. W polskich ocenach Niemiec wyraźnie widoczna jest polaryzacja polityczna, jak wynika z opublikowanych właśnie badań Barometr Polska-Niemcy 2020.
Prawie jedna trzecia (30%) skojarzeń Polaków z Niemcami jest związana z tematyką wojenną. Hasła opisujące Niemcy jako kraj silnej gospodarki i dobrobytu stanowią 14% asocjacji respondentów z Polski, a 8% wiąże się z kulturą, turystyką i językiem. Tymczasem po niemieckiej stronie właśnie ta grupa skojarzeń z Polską jest najliczniejsza (29%), a jej liczebność wzrosła. Skojarzenia związane z historią zajmują 7%. Rzadziej niż w ostatnich latach Niemcy wiążą Polaków z przestępczością i nieporządkiem (4%). „Bardzo cieszy, że dla Niemców Polska jest coraz częściej atrakcyjnym turystycznie krajem, kojarzonym z pięknymi miejscami na wypoczynek”, komentuje wyniki dr Agnieszka Łada z Deutsches Polen-Institut, współautorka badań. „Po polskiej stronie wyraźny jest wzrost emocjonalnych skojarzeń związanych z najtrudniejszym rozdziałem wspólnej historii– od 2016 roku odsetek tych skojarzeń podniósł się z 21%, coraz rzadziej Polacy zaś myślą o Niemczech jako o kraju o wyższym standardzie życia i rozwoju.
Badania z serii Barometr Polska-Niemcy prowadzone są przez Instytut Spraw Publicznych i Fundację Konrada Adenauera, obecnie również z Deutsches Polen-Institut i Fundacją Współpracy Polsko-Niemieckiej od 2000 roku. Pozwalają one obserwować dynamikę zmian we wzajemnym wizerunku Polaków i Niemców. Do tej pory zwłaszcza obraz Niemiec w Polsce był dobry i ulegał poprawie. W porównaniu do badań z 2018 roku wizerunek Niemiec w Polsce pogorszył się. Odsetek pozytywnych opinii o rozwoju gospodarki czy funkcjonowania państwa spadł, ale nie wzrósł jednocześnie odsetek ocen negatywnych. Więcej Polaków wystawia za to oceny ambiwalentne. Obraz Niemiec w oczach Polaków jest jednocześnie lepszy niż obraz własnego kraju. „Opinie Polaków na przykład na temat stanu polskiej demokracji czy gospodarki są bardzo podzielone i związane z ich preferencjami politycznymi,” opisuje te dane dr Jacek Kucharczyk z Instytutu Spraw Publicznych, współautor raportu z badania. „Z kolei niemieccy badani oceniają Polskę jako kraj lepiej niż w 2018 roku (kiedy zanotowano regres ocen pozytywnych), ale nadal około połowy Niemców nie ma opinii lub ma ambiwalentne opinie o Polsce, kiedy oceniają funkcjonowanie polskiej demokracji, wolność mediów, poziom korupcji czy biurokracji. Natomiast niemieckie oceny o własnym państwie są zdecydowanie pozytywne.” dodaje.
Relacje polsko-niemieckie uznaje za dobre 72% Polaków oraz 55% Niemców, a za złe –14% Polaków i 25% Niemców. Po polskiej stronie nastąpiła znaczna poprawa, po niemieckiej pogorszenie. „W tym roku dopytaliśmy, co badani mają na myśli, oceniając stosunki jako ‘dobre’ lub ‘złe’”, mówi Łada, „Okazało się, że ankietowani w obu krajach, uznający stan relacji polsko-niemieckich za dobry jako przyczynę wskazują przede wszystkim wspólne interesy gospodarcze (40% Polaków i 51% Niemców), a na drugim miejscu przywołują działania własnego rządu (29% Polaków – polskiego, 23% Niemców – niemieckiego). Z kolei największa grupa respondentów, która uznaje stosunki polsko-niemieckie za złe, obarcza winą za ten stan rzeczy polski rząd (40% po stronie polskiej, 36% - niemieckiej) lub widzi przyczynę w różnych interesach gospodarczych (30% Polaków i 31% Niemców).”
Większość Polaków (52%) i Niemców (66%) uważa, że w relacjach polsko-niemieckich należy koncentrować się na teraźniejszości i przyszłości, choć odsetek Polaków tak twierdzących przez lata się zmniejszał (w 2011 roku – 73%, w 2018 roku – 60%). W 2020 roku 36% Polaków uważa, że przede wszystkim trzeba się skupić na przeszłości. Po niemieckiej stronie zmiana jest mniejsza. Odsetek badanych, którzy preferują zajmowanie się we wzajemnych relacjach teraźniejszością i przyszłością, spadł o cztery punkty procentowe, podczas gdy odsetek osób wybierających przeszłość wzrósł o sześć punktów procentowych.
Wyniki pokazują także znaczenie podróży do kraju sąsiada. Jak podkreśla Agnieszka Łada „Osoby, które odwiedziły sąsiedni kraj zazwyczaj mają o nim i jego mieszkańcach lepsze opinie niż badani, którzy jeszcze nigdy w drugim państwie nie byli. Tendencja ta jest szczególnie wyraźna wśród badanych z Niemiec. To ważny sygnał, że warto inwestować w przyjazdy Niemców do Polski”.
„Po raz kolejny w badaniach z cyklu Barometr Polska-Niemcy można zauważyć, że po stronie niemieckiej preferencje partyjne respondentów rzadko różnicują odpowiedzi na pytania dotyczące Polski i stosunków polsko-niemieckich. Po polskiej stronie polityczna polaryzacja jest jednak bardzo wyraźna.”, dodaje Jacek Kucharczyk. „Zwolennicy partii rządzącej przeważnie istotnie różnią się ocenami od wyborców opozycji, zwłaszcza Koalicji Obywatelskiej. Ci pierwsi gorzej oceniają Niemcy jako kraj i jego politykę, mają gorszy stosunek do Niemców oraz opowiadają się za oparciem wzajemnych relacji raczej na przeszłości niż przyszłości.” Badania pokazały, że podobne tendencje można zauważyć, analizując różnice w preferowanych kanałach telewizyjnych. Widzowie TVP zazwyczaj mają inne, bardziej krytyczne wobec Niemców opinie niż publiczność TVN. W niektórych wypadkach widać ponadto istotne różnice w zależności od czytelnictwa gazet i czasopism.
