We wstępie autorzy piszą m.in.:
W obliczu rosnącej świadomości ekologicznej i wyzwań związanych ze zmianami klimatu, transformacja energetyczna staje się kluczowym elementem globalnej polityki w tym zakresie. Kraje Unii Europejskiej (UE) stanowią centrum dokonującej się transformacji energetycznej, dążąc do zrównoważonego rozwoju w kontekście ochrony środowiska, efektywności ekonomicznej i sprawiedliwości społecznej. Ten nurt przemian ma fundamentalne znaczenie także dla kształtowania przyszłego rozwoju Ukrainy.
Transformacja energetyczna – czyli przejście w kierunku zrównoważonej gospodarki opartej na efektywności energetycznej i źródłach niskoemisyjnych – nie tylko sprzyja ochronie środowiska, lecz w dłuższej perspektywie wzmacnia konkurencyjność gospodarki, tworząc nowe miejsca pracy i podnosząc jakość życia ludzi. Tak pojmowana transformacja energetyczna znacznie wykracza poza kwestie samego bezpieczeństwa energetycznego. Prowadzi bowiem do kształtowania nowych modeli biznesu, inicjujących zmiany przemysłowe i społeczne.
Z badań wynika, że dzięki modernizacji sektora energetycznego do 2050 r. zależność UE od importu energii zostanie zmniejszona z 55% do 20%. (...) Unia Europejska przyjęła szereg strategii, w tym m. in. Europejski Zielony Ład, aby przyspieszyć przejście na zrównoważone źródła energii. Ukraina, pomimo złożonych uwarunkowań, takich jak m. in. zależność od importu energii i konieczność wieloaspektowych reform, dąży do integracji z europejskimi standardami transformacji energetycznej.
Dziś, gdy świat stoi przed egzystencjalnymi problemami związanymi ze zmianami klimatycznymi i transformacją energetyczną, tradycyjne teorie, model i koncepcje polityki społeczno‑gospodarczej nie są w pełni przystosowane do rozwiązywania tych problemów. Dotyczy to zwłaszcza wdrażanego od lat 70. XX wieku neoliberalnego modelu kapitalizmu. Model ten okazał się wysoce kryzysogenny, generując liczne nierównowagi, a tym samym stwarzając rozmaite zagrożenia dla trwałego, potrójnie zrównoważonego, zharmonizowanego rozwoju społeczno‑gospodarczego.
Kilka dekad dominacji neoliberalizmu w gospodarkach rynkowych cechowało się narastaniem rozwoju syndromu manipulacji i oszustwa, co spektakularnie wyraża m. in. tytuł książki dwóch noblistów: "Złowić frajera. Ekonomia manipulacji i oszustwa" Swoistym tego symbolem stał się m. in.globalny kryzys finansowy z 2008 r. Globalna gospodarka znalazła się w stanie chaosu, generując liczne kryzysy i zagrożenia dla przyszłości ludzkości. Nouriel Roubini (podobnie jak Adam Tooze) wskazuje na nakładanie się różnych kryzysów. W tym kontekście ordoliberalizm, czyli liberalizm uporządkowany oraz ordoliberalna koncepcja Społecznej Gospodarki Rynkowej (SGR) nabierają szczególnego znaczenia jako koncepcje ukierunkowane na społeczno‑gospodarczy ład, czy wręcz „chroniące przed burzą”.
Społeczna Gospodarka Rynkowa to wzorcowy, rekomendowany przez UE, wskazany także w artykule 20 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej model społeczno‑gospodarczego ładu, opartego na równowadze trzech kluczowych filarów: gospodarczego, społecznego i ekologicznego. Harmonizacja i godzenie celów gospodarczych, społecznych i ekologicznych, czyli kształtowanie warunków potrójnie zrównoważonego rozwoju ma fundamentalne znaczenie, zwłaszcza obecnie. Dzisiejsza rzeczywistość społeczno‑gospodarcza nader spektakularnie przekonuje bowiem, że niezrównoważony rozwój społeczno‑gospodarczy prowadzi do kryzysów, barier rozwojowych, rozlicznych konfliktów i innych zagrożeń, co negatywnie wpływa na jakość życia ludzi. Nasilające się obecnie przejawy chaosu, narastania entropii w wielu obszarach życia społeczno‑gospodarczego, wskazują na potrzebę, czy wręcz konieczność kształtowania ustroju ładu. Modelem ustroju ładu jest właśnie ordoliberalna koncepcja Społecznej Gospodarki Rynkowej.
Społeczna Gospodarka Rynkowa ma istotne znaczenie także w kontekście transformacji energetycznej. Ordoliberalizm, jako teoretyczna podstawa SGR, ukierunkowany jest bowiem na kształtowanie proefektywnościowej równowagi pomiędzy wolnością rynkową a interwencją państwa, co ma kluczowe znaczenie, zwłaszcza w warunkach koniecznych, głębokich przemian w sektorze energetycznym. Charakterystyczne dla koncepcji Społecznej Gospodarki Rynkowej długoterminowe myślenie i holistyczne podejście stanowią warunek efektywnego planowania i wdrażania transformacji energetycznej. Niezbędne jest tu uwzględnianie nie tylko technologicznych aspektów przechodzenia na niskoemisyjne źródła energii, lecz także społecznych i ekonomicznych skutków takiej przemiany. Istotne jest przede wszystkim powiązanie innowacji technologicznych z odpowiedzialnością społeczną i generalnie z wymogami zrównoważonego rozwoju.
Autorzy niniejszej monografii analizują, w jaki sposób Społeczna Gospodarka Rynkowa może wpływać na proces transformacji energetycznej w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem Ukrainy. Realizacja celów związanych z transformacją energetyczną wymaga nie tylko inwestycji w technologie odnawialne, ale także szeroko zakrojonych zmian w polityce i regulacjach rynkowych. Transformacja energetyczna wymaga holistycznego podejścia, łączącego innowacje technologiczne z regulacjami rynku i polityką społeczną oraz klimatyczną.
I tym właśnie zagadnieniom poświęcona jest niniejsza monografia.
