Mbyllja e këtyre institucioneve dhe ndalimi i fesë më 1967 shënon fillimin e një faze të re të totalitarizmit shqiptar. Historikisht, siç dihet, liria e opinionit si e drejtë e njeriut e ka zanafillën te liria fetare në disa vende të Europës Perëndimore në shekullin XVII, pra te mosndërhyrja e autoriteteve shtetërore në një sferë kaq thellësisht vetjake siç është ajo e besimit fetar. Kësisoj, çka është veçanërisht e rëndësishme dhe që nuk është theksuar sa duhet, ndalimi i fesë në Shqipëri përbënte një tkurrje të skajshme të autonomisë individuale, një përpjekje për të thelluar kontrollin totalitar në ndërgjegjjet e njerëzve, përfshirë, tërthorazi, edhe ata që nuk besonin. Te kjo luftë kundër fesë, në mënyrë më të qartë se në çdo fushë tjetër të jetës së vendit, shfaqet ndërthurja e terrorit dhe e propagandës ideologjike, ndërthurje që përbën pikërisht thelbin e kontrollit totalitar siç e shpjegon Hannah Arendt. Mund të themi se kjo përgatiti objektivisht një terren të përshtatshëm për një nga kapitujt më të errët në historinë e diktaturës komuniste në Shqipëri: vala represive e viteve shtatëdhjetë, përgjatë së cilës, paralelisht, kulti i diktatorit u lartësua deri në paroksizëm.
Me ndalimin e fesë, Shqipëria u shpall shtet ateist, gjë që u sanksionua edhe në kushtetutën e vendit. Përgjatë asaj periudhe, jo vetëm që u ndalua ushtrimi i kulteve fetare, po edhe thjesht shprehja e besimit fetar konsiderohej krim kundër shtetit, parashikuar posaçërisht në një dispozitë të kodit penal të dallueshme nga neni për “agjitacion e propagandë kundër shtetit”, por me të njëjtën shkallë penalizimi, domethënë tre deri në dhjetë vjet burg.
Është jo pak domethënës fakti që dekompozimi i totalitarizmi në Shqipëri solli dekriminalizimin e fesë dhe restaurimin e lirisë fetare.
